Hygeia Public Health 2021, 56(1): 24-30pl

Unikatowe cechy radiacyjnych technologii sterylizacji i higienizacji

Wojciech Głuszewski

Instytut Chemii i Techniki Jądrowej w Warszawie

Streszczenie
W 1929 r. Maria Skłodowska-Curie opublikowała tzw. krzywe radiacyjnej inaktywacji, czyli zależności między przeżywalnością bakterii a wielkością pochłoniętej dawki promieniowania. Eksperymentalnie udowodniła statystyczny charakter skutków oddziaływania promieniowania jonizującego na materię. Unikatowość sterylizacji radiacyjnej polega na tym, że wyjaławianie wyrobów można prowadzić w krótkim czasie, dowolnej temperaturze (również ujemnej), całej objętości materiału, opakowaniach jednostkowym i zbiorczym jednocześnie. W odróżnieniu od tradycyjnych metod chemicznych (gazowych) w wyrobach nie pozostają szkodliwe zanieczyszczenia. Postępy w dziedzinie konstrukcji dużych źródeł promieniowania jonizującego, sprawiły, że techniki radiacyjne są obecnie powszechnie dostępne i ekonomicznie opłacalne. Promieniowania X, które w badaniach zastosowano po raz pierwszy wdrożono w praktyce najpóźniej. Spowodowane było to niskim współczynnikiem wydajności energetycznej akceleratorów elektronów i w konsekwencji wysokim kosztem promieniowania X (Bremsstrahlung). Pierwsza przemysłowa instalacja została uruchomiona w 2011 r. w Szwajcarii przez firmę Leoni. Udowodniono, że sposób konwersji wiązki elektronów (7 MeV, 560 kW) na promieniowanie hamowania jest korzystniejszy ekonomicznie od kobaltowych instalacji izotopowych promieniowania ? o aktywności powyżej 1,5 MCi. Promieniowanie jonizujące w instalacjach przemysłowych powoduje jedynie zmiany chemiczne. Nie można w ten sposób wywołać sztucznej promieniotwórczości. Nie należy więc mylić napromieniowania z promieniotwórczością. Prowadzi się badania mające na celu identyfikację napromieniowania (radiologicznie bezpiecznej) żywności i suplementów diety. Działania takie mają jedynie na celu zagwarantowanie konsumentom prawa do informacji o sposobie konserwacji. Wykorzystanie radiacyjnych technik do utrwalania płodów rolnych wymaga w przypadku każdego produktu spożywczego zezwoleń Głównego Inspektora Sanitarnego.

Słowa kluczowe:  radiacyjna sterylizacja, higienizacja, konserwacja żywności, promieniowanie jonizujące